تفکر طراحی(Design Thinking) چیست و به چه دردی می‌خورد؟

این روزها سازمان‌‌ها و شرکت‌‌های مختلف با مشکلات و مسائل پیچیده‌‌ای مواجه هستند. توسعهٔ کسب‌وکار و سودآوری، رضایت مشتریان، ارائۀ خدمات جدید که متناسب با نیازهای جامعه باشند و ... از جملۀ این مسائل هستند که روزه به روز بر پیچیدگی این مسائل افزوده می‌شود. در دنیایی که روزبه‌روز رقابت سخت‌‌تر و شدیدتر می‌‌شود؛ شرکت‌‌ها برای اینکه بتوانند بر رقبای خود پیروز شوند، در مواجهه با مسائلی از این دست، نیازمند راه‌‌حل‌‌های خلاقانه و چندجانبه‌‌ای هستند و اینجا است که پای روشی به نام تفکر طراحی (Design Thinking) به میان می‌‌آید.

تفکر طراحی همان روشی است که شرکت‌‌های بزرگ و پیشرو مانندApple ،IBM ،Nike  و بسیاری شرکت‌های موفق دیگر سال‌ها است که از آن بهره برده‌‌اند و اگرچه مفهوم تفکر طراحی در ایران مفهومی به‌ نسبت جدید است؛ اما آشنایی با این استراتژی از یک‌ سو و همچنین پیاده‌سازی آن در استارتاپ‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌هایمان از سوی دیگر، امری ضروری است چرا که تنها راه موفقیت که چیزی نیست جز کسب رضایت مشتریان، با پیاده‌سازی صحیح تفکر طراحی به دست می‌آید.

در این مقاله قرار است بیشتر راجع به این نوع روش یا استراتژی صحبت کنیم و بدانیم که به چه درد ما می‌خورد.

تفکر طراحی (Design Thinking) چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

تفکر طراحی یک فرایند تکرار شونده (iterative process) است که در آن افراد یا کسب‌وکارهای ذی‌نفع، تلاش می‌کنند کاربر و نیازهای آن را درک کنند، فرضیات را به چالش بکشانند و در تعریف تلاش برای شناسایی استراتژی‌ها و راه‌حل‌های جایگزین که ممکن است با سطح درک و شناخت اولیه از مسائل فوراً مشخص نشود، مشکلات را دوباره تعریف کنند و این چرخه همچنان تکرار شود تا به یک نتیجه مطلوب برای کسب رضایت کاربران برسند. علاوه براین، Design Thinking  به افرادی که درگیر استراتژی تفکر طراحی شده‌اند، یک رویکرد مبتنی بر راه حل برای حل مشکلات ارائه می دهد. به قول صالح برادر امینی، مدیر آژانس دیگرگون، تفکر طراحی را نمی‌توان فقط یک تفکر در نظر گرفت؛ در یک تعریف صحیح از تفکر طراحی باید به این برسیم که مجموعه‌ای از اقداماتی که در نهایت به یک نتیجه یا راه‌حل خلاقانه برای مسائلی که با آنها دست و پنجه نرم می‌کنیم، می‌باشد. لایو تفکر طراحی آقای امینی را از دست ندهید.

4 مرحله در تفکر طراحی

در واقع تفکر طراحی را باید به چشم یک پروژه نگاه کرد. شما وقتی با پروژه‌ای روبرو میشوید میدانید که با مجموعه‌ای از اقدامات روبرو خواهید شد که همه این اقدامات به طور زنجیره وار به هم متصلند و تا زمانی که یک اقدام به نحو احسن انجام نشود، پروژه شما به سرانجام نخواهد رسید. بنابراین تفکر طراحی یا به تعبیر دیگر اقدامات طراحانه، مجموعه‎ای از مراحل و اقدامات به هم پیوسته می‌باشند تا به یک راه‌حل برای مسائل موجود برسیم و مشکل را حل کنیم.

وبینار مدیریت گردش کار از سلسله وبینارهای مدرسه کسب و کار هاروارد را از دست ندهید.

۱. به درک و شناخت درستی از مسئله‌ای که با آن مواجه هستید، برسید

جالب است بدانید، تجارت‌های زیادی در ابتدا مسیر خود را بر اساس یک فرضیه نادرست شروع کرده‌اند. در بیشتر موارد حضور یک ایده که به نظر یکی از مدیران شرکت جالب بوده است یا استفاده از موقعیت‌های بالقوه بازار، باعث شروع پروژه‌های جدید می‌شود. کمتر مشاهده می‌کنیم که یک شرکت تجاری ابتدا نیاز مشتریان را شناسایی کرده و سپس به فکر برطرف کردن این نیاز باشد.

البته این نکته را نیز نباید نادیده بگیریم که شرکت‌های زیادی تحقیقات بازاریابی(Marketing Research) انجام می‌دهند اما در بیشتر این تحقیقات، جوانب و شرایط داخلی شرکت، مورد توجه قرار می‌گیرد. در صورتی که دامنه تحقیقات را باید به مشتریان خارج از شرکت تعمیم داد و با الهام گرفتن از بازخورد مشتریان، محصولات و سرویس‌ها و رویکردهای جدیدی را ایجاد کرد.عدم توجه شرکت‌های تجاری به مشتریان، باعث می‌شود شاهد عرضه محصولاتی باشیم که دردی از مشتری را دوا نمی‌کند.

برای آشنایی بیشتر با تحقیقات بازار و شناخت نیازهای مشتریان، از دوره مارکت ریسرچ غافل نباشید.

۲. با استفاده از گام اول، در این مرحله باید به یک راه‌حل مفید و خلاقانه برسید

پس از اینکه نیاز مشتریان را به خوبی درک کردید، می‌توانید با رویکردی جدید برای برطرف کردن این نیازها راه‌حل‌های تازه‌ای پیدا کنید. پیدا کردن راه‌حل نیز تخصص خاص خود را می‌طلبد و گاهی اوقات شاهد هستیم که شرکت‌ها سریعاً یک راه‌حل را برای رفع نیاز مشتری پیدا می‌کنند اما این راه‌حل در آینده مشکلات بیشتری را به دوش شرکت‌ها و مشتریان تحمیل می‌کند. در بیشتر موارد پاسخی که برای نیاز مشتریان پیدا می‌کنیم تنها از یک نقطه نظر خاص صورت گرفته است و به اندازه کافی جامع نیست.

تفکر طراحی، شرکت‌ها را به جستجو برای راه‌‌حل‌های قابل اجرای بیشتری تشویق می‌کند. به لطف تفکر طراحی می‌توان از تمامی کارمندان یک شرکت برای رویکرد‌های مختلفی جهت حل مشکلات مشتریان کمک گرفت.

۳. راه‌حل‌های پیشنهادی خود را برای رسیدن به یک راه‌حل نهایی الک کنید

بدون شک جستجو به دنبال رفع‌ نیاز مشتریان راه‌حل‌های مختلفی را پیش‌روی شما قرار خواهد داد. این راه‌حل‌‌ها را می‌توان در ساخت نمونه‌های اولیه کالاهای بعدی اعمال کرد.

در تفکر طراحی سعی می‌شود تا با ایجاد نمونه‌های اولیه کالا، نتایج آزمایش و تحقیقاتی که انجام شده است از روی کاغذ به نمونه‌های اجرایی تبدیل شوند. دلیل این امر کاملاً روشن است چرا که جزئیات مطرح شده در مستندات سوء تعبیرهای مختلفی را ایجاد می‌‌کند. از طرف دیگر این اطلاعات را نمی‌توان برای آزمایش در معرض اختیار کاربر نهایی قرار داد.

اینجاست که می‌توان از نمونه اولیه کالا کمک گرفت، نمونه اولیه کالا نیز مدل‌های مختلفی را شامل می‌شود. به احتمال زیاد به عنوان طراح دیجیتال، تاکنون با نمونه‌های اولیه رابط کاربری کار کرده‌اید، اما نمونه‌هایی که در اینجا صحبت‌ از آن‌ها به میان آمد می‌‌توانند حالت‌های دیگری داشته باشند. برای مثال جهت ساخت نمونه اولیه یک محصول می‌توان از چاپگرهای سه‌بعدی کمک گرفت تا از این طریق تعامل ملموس‌تری با نمونه اولیه برقرار کرد.

۴. راه‌حل نهایی خود را با آزمون و خطا پخته‌تر کنید

تفکر طراحی، مشخص می‌کند که نمونه اولیه برای رسیدن به بهترین نتیجه باید به دفعات تکرار شود. به همین دلیل است که باید در سریع‌ترین زمان ممکن و با صرف کمترین هزینه نمونه اولیه ساخته شود. نمونه‌های اولیه را باید به گونه‌ای ساخت که بتوان آن‌ها را با هم ترکیب و بهینه‌ کرد تا در نهایت تبدیل به نمونه نهایی شوند.

رویکرد تفکر طراحی باید به گونه‌ای تدوین شود که فرآیند آزمایش و تکرار این آزمایش‌ها هرگز پایانی نداشته باشند. به این ترتیب حتی پس از عرضه یک محصول نیز باید همچنان به دنبال راه‌های جدیدی جهت بهینه‌ کردن آن باشید.

در بیشتر مواقع شاهد هستیم پس از انتشار نسخه نهایی وب‌سایت آن را به حال خود وا می‌گذارند و دیگر خبری از آزمایش و عرضه نسخه‌های بهتر و‌ب‌سایت در کار نیست. تا اینکه نهایتاً پس از گذشت دو یا سه سال نسخه‌ای دیگر از وب‌سایت منتشر می‌شود. بدون شک وب‌سایتی که پس از دو سال مجدد طراحی شده باشد چیزی به غیر از صرف هزینه و انرژی به دنبال ندارد و از طرف دیگر باعث تخریب برندی که وب‌سایت معرف آن است نیز خواهد شد.

تفکر طراحی(Design Thinking) یا تفکر خارج از چهارچوب ((Outside the Box  Thinking؟

از تفکر طراحی معمولاً به عنوان تفکر "خارج از چارچوب" یاد می شود ، زیرا طراحان سعی در ایجاد روش‌های جدیدی برای تفکر دارند که از روشهای حل مساله غالب یا رایج پیروی نمی کنند بنابراین نمی‌توان مرز مشخصی بین این دو مفهوم قائل شد و در بیشتر مواقع با هم Overlab دارند.

در قلب تفکر طراحی، قصد بهبود محصولات از طریق تجزیه و تحلیل و درک نحوه تعامل کاربران با محصولات و بررسی شرایطی است که در آن فعالیت می کنند؛ می‌باشد. در قلب تفکر طراحی نیز علاقه و توانایی طرح پرسش‌های مهم و فرضیات چالش برانگیز نهفته است.

وقتی شرایط یک مسئله را زیر سوال بردیم و بررسی کردیم، فرایند تولید راه‌حل به ما کمک می‌کند ایده هایی تولید کنیم که منعکس کننده محدودیت ها و جنبه های اصلی آن مسئله خاص باشد در واقع Design Thinking ابزاری برای حفاری عمیق تر به ما ارائه می دهد و به ما کمک می کند تا تحقیقات را درست انجام دهیم و محصولات و خدمات اولیه خود را آزمایش کنیم تا راه‌های جدیدی برای بهبود محصول یا خدمات یا طراحی کنیم.

همه باید به سطحی از تفکر طراحی برسند

تکنیک های طراحی تفکر و استراتژی های طراحی در هر سطح از یک کسب و کار کاربرد دارد و همگی باید از این مهارت برخوردار باشند. تفکر طراحی نه تنها برای طراحان بلکه برای کارمندان خلاق، فریلنسرها و رهبرانی و مردمان عادی‌ای است که می خواهند تفکر طراحی را در هر سطح از یک سازمان، محصول یا خدمات یا مشکلات زندگی‌شان تزریق کنند تا گزینه‌های جدیدی را برای تجارت و جامعه ایجاد کنند و زندگی بهتر و روبه رشدی فراهم کنند.

نتیجه؛ آنچه که تا اینجای کار باید متوجه شده باشید:

• تفکر طراحی یک استراتژی برای تمرین و کسب تجربه برای مهارت حل مساله می‌باشد.
• تفکر طراحی ابزاری برای کسب‌وکارها برای رشد روز‌افزون به واسطه کسب رضایت مشتریان می‌باشد.
• تفکر طراحی مجموعه‌ای از به کارگیری دانش و تخصص و مهارت حل مساله می‌باشد.
• تفکر طراحی به تولید محصولات و خدمات خلاقانه و نوآور کمک می‌کند؛ آنچه که بازار پر از رقابت برای پیروز شدن به آن احتیاج دارد.
• تفکر طراحی برای همه ما چه در حوزه کسب‌وکار فعالیت می‌کنیم و چه با مسائل مختلف زندگی روبرو هستیم، لازم است.